Dla wielu z nas jedzenie jest niewątpliwie jedną z największych przyjemności w życiu. Co ważniejsze, jedzenie jest również naszym głównym źródłem wartości odżywczych. Dzięki trawieniu spożyte posiłki wspierają nasz organizm długo po spróbowaniu, przeżuciu i połknięciu.
Zaparcia u dzieci: przyczyny, objawy, zapobieganie i możliwe rozwiązania
Zaparcia są powszechną przypadłością wśród niemowląt i dzieci1. Ponieważ ich ciała dopiero się rozwijają, a także przechodzą przez kilka krytycznych okresów, które mogą wywoływać zaparcia: wprowadzenie stałego pokarmu, nauka korzystania z toalety i rozpoczęcie szkoły.
Zaparcia dziecięce charakteryzują się rzadko występującymi, twardymi stolcami, ale też mimowolnym popuszczaniem kału do bielizny.
Jest to osłabiający stan, który często wiąże się z bólem brzucha i może wywołać stres u dziecka, jak i jego rodziny2.
Dlaczego dzieci i niemowlęta mogą zmagać się ze sporadycznymi zaparciami?
Dobra wiadomość jest taka, że w przypadku 90 do 95% dzieci cierpiących na zaparcia nie ma powodu do niepokoju, ponieważ w przypadku takich „czynnościowych” zaparć, nie ma żadnego mechanizmu czy choroby organicznej, która je powoduje.
Niemowlęta
Co najmniej cztery miękkie, ziarniste, żółte stolce dziennie są uważane za normę. Dzieci karmione piersią wypróżniają się z większą częstotliwością niż karmione mlekiem modyfikowanym.
W momencie rozpoczęcia odstawiania od piersi, wypróżnienia mogą stać się mniej częste, jednakże stolce pozostają miękkie.
Po ukończeniu roku, większość dzieci wydala miękkie, ale już uformowane stolce raz lub dwa razy dziennie.
Dzieci
Dzieci mogą cierpieć na zaparcia, jeśli odczuwają jakiś lęk na przykład związany z rozpoczęciem nowej szkoły lub z problemami w domu. Inną przyczyną może być dieta uboga w błonnik. Niektóre dzieci unikają wizyt w łazience, nawet kiedy naprawdę mają pilną potrzebę skorzystania z niej. Czasami także leki takie jak antydepresanty lub leki uzupełniające niedobory żelaza mogą wywołać zaparcia.
Rozpoznawanie objawów zaparcia
Dzieci mają różne przyzwyczajenia związane z korzystaniem z łazienki. Jeśli dziecko nie wypróżnia się każdego dnia, niekoniecznie oznacza to, że cierpi na zaparcie. Niektóre dzieci robią to trzy razy dziennie, inne raz na 1-2 dni. Są jednak pewne wyraźne symptomy zaparcia, które możesz zauważyć, na przykład kiedy Twoje dziecko chodzi do łazienki rzadziej niż zwykle, odczuwa trudności lub ból z tym związany, kiedy zauważasz ślady kału na bieliźnie lub plamki krwi na papierze toaletowym3.
Dzieci mogą mieć zaparcie, jeśli występują u nich4:
- mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo
- trudności z oddaniem stolca
- stolec (kupa), który jest twardy, suchy i wyjątkowo dużych rozmiarów
Jeśli stolce Twojego dziecka mają twardą konsystencję, parcie jest bolesne, a wydalanie wiąże się z bólem czy niemożnością wypróżnienia, zalecamy konsultację z pediatrą5,4.
Co może powodować dyskomfort?
Najczęściej zaparcia czynnościowe u dzieci spowodowane są bolesnym wypróżnianiem, co skutkuje celowym wstrzymywaniem oddawania stolca przez dziecko, które chce uniknąć nieprzyjemnego wydalania stolca (ponadto następujące sytuacje mogą prowadzić do wystąpienia dyskomfortu: nauka korzystania z toalety, zmiany w codziennych nawykach lub diecie, stresujące wydarzenia, współistniejąca choroba i brak dostępności toalety lub wstrzymywanie wypróżniania się przez dziecko itd.)6.
Dieta uboga w błonnik
Zaparcia u dzieci mogą być spowodowane dietą, która nie zawiera wystarczającej ilości błonnika i odpowiedniej ilości płynów, pomagających we właściwym przebiegu wypróżnienia. Dzieci, które jedzą dużo przetworzonej żywności i których dieta pełna jest tłustych, słodkich lub bogatych w skrobie potraw, mogą mieć wolniejszą pracę jelit4. U niektórych dzieci nie reagujących na behawioralne i medyczne działania, zaparcia mogą być związane z nietolerancją białek mleka. Wówczas zazwyczaj czynnik podejrzany o wywoływanie alergii jest usuwany z diety dziecka na 2 do 4 miesięcy, aby ocenić wpływ działania białek mleka7.
Stresujące sytuacje
Stres może też wywołać zaparcie u dzieci. Zaparcia mogą się pojawić, kiedy odczuwają one jakiś niepokój, na przykład związany z nową szkołą, urodzeniem rodzeństwa lub kiedy mają problemy w domu4.
Inne przyczyny
Zaparcia czynnościowe u najmłodszych mogą wynikać ze wstrzymywania oddawania stolca przez dziecko, które chce uniknąć nieprzyjemnej defekacji, np. z powodu szczelin odbytu. Może się także zdarzyć, że oddawanie stolca jest odkładane na później, ponieważ dziecko jest zbyt zajęte8.
W niektórych rzadkich przypadkach zaparcia u dzieci mogą być związane z zaburzeniami fizycznymi lub stosowaniem określonego leku. Taką sytuację nazywa się zaparciem organicznym. W tych rzadkich przypadkach zaparcia mogą być oznaką innej choroby. Porozmawiaj więc z lekarzem, jeśli Twoje dziecko wciąż ma problemy z wypróżnianiem lub jeśli zaparcia trwają od 2 do 3 tygodni3,4,8.
Jak zapobiegać sporadycznym zaparciom u dzieci?
Po zdiagnozowaniu zaparcia u dziecka (z pomocą pediatry) jest kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby pomóc mu poprawić samopoczucie i wypracować pomocne nawyki. Dzieci mają tendencję do naśladowania dorosłych. Dawanie właściwego przykładu i prezentowanie dobrych nawyków mogą mieć długotrwały wpływ na dietę dziecka (i Twoją).
1. Stosowanie zdrowszej, bogatej w błonnik diety
Wysokobłonnikowa dieta jest w przypadku dzieci kluczowa do zapewnienia prawidłowego trawienia i może również pomóc zapobiegać zaparciom. Błonnik nie jest trawiony, więc pomaga oczyścić jelita, przesuwając się wzdłuż nich.
Dodając więcej błonnika do diety dziecka (świeże owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, a także jogurty) rób to powoli przez kilka tygodni i upewnij się, że dziecko pije również więcej płynów.
2. Rozwijanie zdrowych nawyków
Jeśli jeszcze tego nie zrobiłeś, spróbuj wprowadzić regularny plan posiłków. Jedzenie w naturalny sposób stymuluje jelita, więc regularne posiłki mogą pomóc dzieciom rozwinąć pewne nawyki jelitowe. Wprowadzając dziecku nawyk chodzenia do toalety, możesz zachęcić je do korzystania z niej rano lub po jedzeniu. Upewnij się, że Twoje dziecko ma wystarczającą ilość aktywności fizycznej. Ćwiczenia pobudzają jelita do działania, zachęcaj więc dziecko do dużej ilości ruchu.
Doradca produktowy
Odpowiedz na kilka pytań i otrzymaj rekomendację produktu, który będzie najlepiej odpowiadał na Twoje potrzeby.
- Müller-Lissner SA, Kamm MA, Scarpignato C, Wald A. Myths and misconceptions about chronic constipation. Am J Gastroenterol. 2005 Jan;100(1):232-42.
- Benninga MA, Candy DC, Taminiau JA. New treatment options in childhood constipation? J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2005 Sep;41 Suppl 1:S56-7.
- Loening-Baucke V. Chronic constipation in children. Gastroenterology. 1993 Nov;105(5):1557-64.
- Murren-Boezem, J. Constipation (KidsHealth). Department of Nemours Childrens Urgent Care. 2018. https://kidshealth.org/en/parents/constipation.html
- Loening-Baucke V. Prevalence, symptoms and outcome of constipation in infants and toddlers. J Pediatr. 2005 Mar;146(3):359-63.
- Gordon M, MacDonald JK, Parker CE, Akobeng AK, Thomas AG. Osmotic and stimulant laxatives for the management of childhood constipation. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Aug 17;2016(8):CD009118.
- Carroccio A, Iacono G. Review article: Chronic constipation and food hypersensitivity--an intriguing relationship. Aliment Pharmacol Ther. 2006 Nov 1;24(9):1295-304.
- Constipation Guideline Committee of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. Evaluation and treatment of constipation in infants and children: recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2006 Sep;43(3):e1-13. doi: 10.1097/01.mpg.0000233159.97667.c3. PMID: 16954945.