Dla wielu z nas jedzenie jest niewątpliwie jedną z największych przyjemności w życiu. Co ważniejsze, jedzenie jest również naszym głównym źródłem wartości odżywczych. Dzięki trawieniu spożyte posiłki wspierają nasz organizm długo po spróbowaniu, przeżuciu i połknięciu.
Zaparcia i biegunka: co je łączy?
Każdy z nas czasem zmaga się z zaparciami lub biegunką. Problemy z trawieniem to powszechne dolegliwości, jednak należą do rzadko poruszanych tematów rozmów na spotkaniach z przyjaciółmi. Chociaż wypróżnienia są zwykle uznawane za prywatną kwestię, odgrywają one integralną rolę w dbaniu o zdrowe i swobodne życie.
Zaparcia i biegunka są uznawane za dolegliwości z przeciwległych końców spektrum wypróżnień, ale czy występuje między nimi jakiś związek?
W tym artykule omówimy definicje zarówno zaparć, jak i biegunki, możliwe zależności między nimi oraz jak najlepiej sobie z nimi radzić.
Doradca produktowy
Odpowiedz na kilka pytań i otrzymaj rekomendację produktu, który będzie najlepiej odpowiadał na Twoje potrzeby.
Zaparcia
Zaparcia mogą sprawić, że poczujesz przyblokowanie i silny dyskomfort, które stanowią wstydliwy temat do rozmowy. Jednak dolegliwość układu trawiennego nie powinna wprowadzać Cię w zakłopotanie. Szacuje się, że 15% światowej populacji doświadcza zaparć, a środowisko medyczne stale pracuje nad nowymi sposobami radzenia sobie z tą dolegliwością.1
Trudno zdefiniować normalne wzorce wypróżniania. Dla większości osób liczba wypróżnień waha się między jednym stolcem co trzy dni do trzech wypróżnień dziennie2, co jest dość szerokim zakresem! Uśredniając, jeśli korzystasz z toalety mniej niż trzy razy w tygodniu, to możesz mieć zaparcia, jednak częstotliwość wypróżnień różni się znacznie w zależności od osoby, tym samym subiektywne jest postrzeganie „normy” korzystania z toalety.
Objawy zaparć obejmują bóle brzucha, wzdęcia, gazy, nudności, a nawet bóle głowy i zmęczenie2. Lekarze korzystają ze standaryzowanych kryteriów do diagnozowania wszystkich rodzajów chorób i stanów. By diagnozować zaparcia wykorzystuje się kryteria rzymskie IV-te. Aby lekarz zdiagnozował zaparcia, muszą być obecne dwa z sześciu objawów.1
- napinanie się
- twarde stolce
- niepełne wypróżnienia
- konieczność ręcznego wspomagania wypróżnienia
- uczucie blokady
- mniej niż trzy wypróżnienia w tygodniu.
Co powoduje zaparcia?
Odnalezienie prawdziwej przyczyny zaparć nie zawsze jest łatwe. Istnieje wiele różnych czynników, które mogą prowadzić do zaburzenia rytmu wypróżnień.
Kilka czynników może wywoływać zaparcia, w tym:
- nieodpowiednia dieta
- niedobór błonnika w diecie
- odwodnienie
- siedzący tryb życia
- choroby
- głodówka
- stres
- działania niepożądane leków
Współczesne życie, wraz z jego rosnącym tempem, może zwiększać ryzyko wytworzenia tych niezdrowych nawyków, które z kolei negatywnie wpływają na nasz układ trawienny4.
To prowadzi nas do ważnego pytania: czy zaparcia można kontrolować? Odpowiedź na to pytanie na szczęście brzmi: TAK. Przeanalizujmy kilka opcji.
Co robić, gdy pojawią się zaparcia
Poniżej przedstawiono kilka sposobów radzenia sobie z zaparciami:
Ludzie powinni wiedzieć, że "normalne" ruchy jelit różnią się w zależności od osoby. Kluczem jest monitorowanie siebie i dostosowywanie tak swoich nawyków, by czuć się komfortowo.3
Ważne jest uświadomienie sobie, że zmiana stylu życia prawdopodobnie będzie konieczna. Znaczenie ma też monitorowanie postępów i ustanowienie rutyny wypróżnień.
Upewnij się, że regularnie ćwiczysz - badania pokazują, że aktywność fizyczna pobudza do działania również Twoje jelita.4
Większość terapii przeciw zaparciom zaczyna się od zmiany diety. Zwiększ spożycie błonnika i pij wodę. To naprawdę dobry początek5.
Jeśli to nie przynosi ulgi, istnieją alternatywy, takie jak środki przeczyszczające na zaparcia.
Biegunka
Biegunka występuje, kiedy dzienny stolec waży więcej niż około 200 g. Pacjenci z biegunką na ogół skarżą się na wypróżnienia obfite, zbyt częste, miękkie, pilne i trudne do zatrzymania.6
Ostra biegunka to biegunka, która trwa krócej niż dwa tygodnie. Biegunka przetrwała trwa zazwyczaj od dwóch do czterech tygodni. Uważa się, że biegunka jest przewlekła, jeśli trwa dłużej niż cztery tygodnie.7
Co powoduje biegunkę?
Wiele czynników może prowadzić do ostrej biegunki, więc ustalenie przyczyny jest kluczowe. Oto te bardziej powszechne:
Wirusy: w większości przypadków ostra, wodnista biegunka jest wywoływana przez wirusy (wirusowe zapalenie żołądka i jelit). U dzieci najczęstszą przyczyną jest rotawirus, a u dorosłych norowirus.
Nietolerancja laktozy, sorbitolu i fruktozy: osoby z nietolerancją mogą doświadczać wodnistej biegunki, jeśli spożywają napoje, soki, suszone owoce lub gumy zawierające te składniki.
Niektóre leki: antybiotyki często powodują biegunkę jako skutek uboczny. Ponadto niektóre inne leki mają działania niepożądane, które mogą powodować biegunkę, w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki zobojętniające kwas żołądkowy, leki przeciwnadciśnieniowe, antybiotyki i leki przeciwarytmiczne.
Przewlekła biegunka ma również wiele przyczyn, w tym choroby takie jak celiakia i choroba Leśniowskiego-Crohna, pasożytnicze zakażenia jelit, zespół jelita drażliwego. W przypadku występowania przewlekłej biegunki należy skonsultować się z lekarzem.7
Leczenie biegunki
Ostra biegunka zwykle ustępuje po wprowadzeniu prostych zmian w diecie. W przypadku wystąpienia dodatkowych objawów, krwawej biegunki, silnego bólu brzucha lub jeśli dolegliwości utrzymują się ponad 48 godzin należy skonsultować się z lekarzem.
W przypadku ciężkiej biegunki konieczne może być przeprowadzenie badań krwi w celu ustalenia, czy konieczne jest uzupełnienie płynów, elektrolitów i minerałów, takich jak magnez, potas i cynk.
W przypadku przewlekłej biegunki lekarz zaleci wykonanie dodatkowych badań w celu ustalenia przyczyny i możliwych powikłań.7
Jak zaparcia mogą powodować biegunkę?
Choć może to wydawać się sprzeczne, możliwe jest, że po zaparciach pojawi się biegunka. Jeśli cierpisz na zaparcia, a zaraz po tym doświadczasz biegunki, oto kilka możliwych przyczyn.
Ciężkie zaparcia mogą spowodować tzw. biegunkę z przepełnienia, ponieważ wewnętrzny zwieracz odbytu rozluźnia się, pozwalając na przechodzenie treści kałowych. Pacjenci często opisują swoje objawy jako biegunkę, ze względu na luźny stolec. Biegunka przepełnieniowa, znana także jako biegunka paradoksalna, występuje, gdy kał wycieka wokół zatrzymanego stolca w jelicie. Jest to zazwyczaj związane z przewlekłymi zaparciami9.
Szereg schorzeń, w tym zespół jelita drażliwego (IBS), może objawiać się naprzemienną biegunką i zaparciami, co sprawia, że ważne jest, aby zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu w celu postawienia pełnej diagnozy10.
Jak zapobiegać biegunce z przepełnienia?
Kiedy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą w sprawie zaparć i biegunki?
Po pierwsze, pamiętaj, że nie jesteś sam. Zaparcie to stan, który może dotknąć każdego i nie powinieneś czuć się zawstydzony rozmawiając o tym z lekarzem lub farmaceutą. Istnieje kilka sposobów radzenia sobie i z zaparciami.
Monitoruj swoje wypróżnienia pod kątem ewentualnych nietypowych zmian i proaktywnie dbaj o swój układ trawienny. Dzięki temu będziesz mógł korzystać z życia z większą energią i entuzjazmem.
- Rao, S.S. (2022). Approach to the patient with constipation. In Yamada's Textbook of Gastroenterology (eds T.C. Wang, M. Camilleri, B. Lebwohl, A.S. Lok, W.J. Sandborn, K.K. Wang and G.D. Wu). https://doi.org/10.1002/9781119600206.ch36
- Poitras, P., Bouin, M., Faure, C., Dapoigny, M. (2022). Constipation. In: Poitras, P., Bilodeau, M., Bouin, M., Ghia, JE. (eds) The Digestive System: From Basic Sciences to Clinical Practice. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-98381-9_15
- Rao, Satish S.C. MD, PhD1; Lacy, Brian E. MD, PhD2; Emmanuel, Anton MD3; Müller-Lissner, Stefan MD4; Pohl, Daniel MD5; Quigley, Eamonn M.M. MD6; Whorwell, Peter MD, PhD7. Recognizing and Defining Occasional Constipation: Expert Consensus Recommendations. The American Journal of Gastroenterology: November 2022 - Volume 117 - Issue 11 - p 1753-1758 doi: 10.14309/ajg.0000000000001945
- Camilleri, M., Ford, A., Mawe, G. et al. Chronic constipation. Nat Rev Dis Primers 3, 17095 (2017). https://doi.org/10.1038/nrdp.2017.95
- Portalatin M, Winstead N. Medical management of constipation. Clin Colon Rectal Surg. 2012 Mar;25(1):12-9. doi: 10.1055/s-0032-1301754. PMID: 23449608; PMCID: PMC3348737.
- Poitras, P. (2022). Diarrhea. In: Poitras, P., Bilodeau, M., Bouin, M., Ghia, JE. (eds) The Digestive System: From Basic Sciences to Clinical Practice. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-98381-9_13
- Ochoa, B. and Surawicz, C.M. (2012) Diarrheal Diseases – acute and chronic, American College of Gastroenterology. American College of Gastroenterology. Available at: https://gi.org/topics/diarrhea-acute-and-chronic/ (Dostęp: 26.08.2024).
- Hecht, G.A. and Trieu, J.A. (2022). Approach to the patient with diarrhea. In Yamada's Textbook of Gastroenterology (eds T.C. Wang, M. Camilleri, B. Lebwohl, A.S. Lok, W.J. Sandborn, K.K. Wang and G.D. Wu). https://doi.org/10.1002/9781119600206.ch35
- Van, Jeremy DO; Abraham, Rana MS, MD. 1550 Overflow Diarrhea in the Setting of Urinary Retention. The American Journal of Gastroenterology: October 2019 - Volume 114 - Issue - p S860-S861 doi: 10.14309/01.ajg.0000595728.24592.62
- Woods TA. Diarrhea. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, editors. Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3rd edition. Boston: Butterworths; 1990. Chapter 88. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK414/
- Kim, D.W. and Seres, D.S. (2022). Nutrition Support. In Yamada's Textbook of Gastroenterology (eds T.C. Wang, M. Camilleri, B. Lebwohl, A.S. Lok, W.J. Sandborn, K.K. Wang and G.D. Wu). https://doi.org/10.1002/9781119600206.ch23
- D’Aoust, L., Poitras, P. (2022). Diets and Digestive Diseases. In: Poitras, P., Bilodeau, M., Bouin, M., Ghia, JE. (eds) The Digestive System: From Basic Sciences to Clinical Practice. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-98381-9_29
- Kim YS, Song BK, Oh JS, Woo SS. Aerobic exercise improves gastrointestinal motility in psychiatric inpatients. World J Gastroenterol. 2014 Aug 14;20(30):10577-84. doi: 10.3748/wjg.v20.i30.10577. PMID: 25132778; PMCID: PMC4130869.
- Araghizadeh F. Fecal impaction. Clin Colon Rectal Surg. 2005 May;18(2):116-9. doi: 10.1055/s-2005-870893. PMID: 20011351; PMCID: PMC2780143.